Γενικά
Ἡ Ἀθήνα, ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ἤδη τῆς διάδοσης τοῦ Χριστιανισμοῦ σ’ αὐτὴ ὡς καὶ τὴν ἐποχή μας, καθαγιάστηκε ἀπὸ τὸ αἷμα μαρτύρων καὶ τὸ ἄρωμα τῆς βιοτῆς πολλῶν ὁσίων καὶ δικαίων, ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν. Ἄλλοι ἀπὸ αὐτοὺς ὑπῆρξαν εὐσεβῆ τέκνα μας (π.χ. Διονύσιος, Ἰερόθεος, Δάμαρις, Κοδράτος, Λεωνίδης, Φιλοθέη, Μιχαὴλ Πακνανὰς κ.ά.), ἄλλοι κατάγονταν ἀπὸ ἄλλα μερη ἀλλὰ μαρτύρησαν ἢ ἔζησαν ὁσιακὰ σ’ αὐτὴ (π.χ. Νάρκισσος, Μαρτινιανός, Νεκτάριος Πενταπόλεως, Νικόλαος Πλανᾶς κ.ά.), καὶ ἄλλοι ἔμειναν κάποιο διάστημα σ’ αὐτὴ (Ἀπόστολοι Παῦλος καὶ Φίλιππος, Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Διονύσιος Αἰγίνης κ.ά.). Ἀκόμα, πολλοὶ Ἀθηναῖοι ἅγιοι μαρτύρησαν ἢ ἀπεβίωσαν εἰρηνικὰ σὲ ἄλλα μέρη (Ἀνακλητός, Ὑγίνος καὶ Σίξτος Β’, ἐπίσκοποι Ρώμης, Μᾶρκος ὁ ἀσκητὴς κ.ά.). Ἄλλοι ἀπὸ τοὺς ἁγίους τῶν Ἀθηνῶν ὑπῆρξαν ἀπόστολοι (Παῦλος, Φίλιππος καὶ Νάρκισσος), ἄλλοι ἐπίσκοποι (Διονύσιος, Ἰερόθεος, Νεκτάριος κ.ά.), ἱερεῖς (Νικόλαος Πλανᾶς κ.ά.), διάκονοι (Ἴσαυρος) καὶ μοναχοὶ (π.χ. Ἁγία Φιλοθέη, Ὅσιος Λουκᾶς κ.ά.), ἄλλοι ἁπλοῖ πιστοὶ ἄνθρωποι (π.χ. Μιχαὴλ Πακνανὰς) ποὺ τελείωσαν τὴ ζωή μας εἴτε μὲ μαρτύριο εἴτε ἐν εἰρήνῃ.
Ἅγιοι
Στὴ συνέχεια παραθέτουμε ἐπιγραμματικὰ μερικὰ στοιχεῖα γιὰ ὅσους τοπικοὺς ἁγίους τῆς πόλης ἔχει ἐπισημάνει μέχρι τώρα ἡ ἐπιστημονικὴ ἔρευνα καὶ τιμάει ἢ Ἐκκλησία τῶν Ἀθηνῶν, μὲ τὴν παρατήρηση ὅτι γιὰ μερικοὺς οἱ πηγὲς παρουσιάζουν πολλὰ προβλήματα ὡς πρὸς τὴν ἀκρίβεια τῆς διήγησής μας.
Ἀθηναγόρας: Εἶναι ὁ γνωστὸς ἀπολογητὴς τοῦ 2ου αἰ. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 24 Ἰουλίου.
Ἀνακλητός: Ἦταν ἀπὸ τὴν Ἀθήνα καὶ ἔγινε ἐπίσκοπος Ρώμης. Ὁ χρόνος δὲν εἶναι ἀπόλυτα σαφής. Ἄλλοι τὸν τοποθετοῦν στὰ 77-88 καὶ ἄλλοι στὰ 78-89. Ἡ μνήμη του, κατὰ τὸ λατινικὸ ἑορτολόγιο, τιμᾶται στὶς 13 Ἰουλίου.
Ἀνδρέας: Καταγόταν ἀπὸ τὴ Μεσοποταμία καὶ ἦταν στρατιώτης. Μαζὶ μὲ τὸν συμπατριώτη του Παῦλο μαρτύρησε στὴν Ἀθήνα κατὰ τὸν διωγμό του Δεκίου (249-251). Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 18 Μαΐου.
Ἄνθιμος Ἀθηνῶν: Πρόκειται γιὰ τὸν μητροπολίτη Ἀθηνῶν Ἄνθιμο Α’ (1339-1366). Ἐπειδὴ οἱ κυρίαρχοι τῆς πόλης Καταλανοὶ δὲν ἐπέτρεψαν τὴν ἐγκατάστασή του στὴν Ἀθήνα, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο του ἀνέθεσε τὸ 1366 τὴ διαποίμανση προεδρικῶς τῆς μητροπόλεως Κρήτης. Καταδιώχθηκε ἀπὸ τοὺς ἐκεῖ Βενετοὺς κυρίαρχους, συνελήφθη τὴν ἄνοιξη τοῦ 1367 καὶ μὲ διαλείμματα ἔμεινε ἐπὶ τρία χρόνια στὴ φυλακή, ὅπου, τὸ 1371, τὸν βρῆκε ὁ θάνατος ἐξαντλημένο ἀπὸ τὶς ταλαιπωρίες καὶ τὰ βασανιστήρια. Θεωρεῖται «μας ὁμολογητής», διότι δὲν ὑπέκυψε στὶς ἐξουθενωτικὲς πιέσεις νὰ προσχωρήσει στὴ Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 22 Νοεμβρίου.
Ἀντώνιος: Γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα. Πιεζόμενος ν’ ἀλλαξοπιστήσει ἀρνήθηκε, καὶ μετὰ ἀπὸ πολλὰ βασανιστήρια ἀποκεφαλίστηκε στὴν Κωνσταντινούπολη τὸ 1774. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 5 Φεβρουαρίου.
Ἀπόστολος Παῦλος: Εἶναι ὁ πρωτοκορυφαῖος ἀπόστολος τῆς Ἑλλάδας καὶ ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἀθηνῶν. Μαρτύρησε στὴ Ρώμη τὸ 66-67 μ.Χ. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 29 Ἰουνίου.
Ἀπόστολος Φίλιππος: Ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς δώδεκα μαθητὲς τοῦ Χριστοῦ. Κατὰ τὴν παράδοση κήρυξε κι αὐτὸς τὸ Εὐαγγέλιο στὴν Ἀθήνα, πρὸς τιμήν του μάλιστα εἶχε ἀνιδρυθεῖ καὶ παλαιοχριστιανικὴ βασιλική. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 14 Νοεμβρίου.
Ἀριστείδης: Εἶναι ὁ γνωστὸς φιλόσοφος καὶ μάρτυρας. Ἦταν ἀπὸ τὴν Ἀθήνα καὶ ἐπέδωσε ἀπολογία στὸν αὐτοκράτορα Ἀδριανὸ (117-430). Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 13 Σεπτεμβρίου.
Βαρνάβας: Σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, μαζὶ μὲ τὸν συνασκητή του Σωφρόνιο σὲ ἀκαθόριστο χρόνο μετέφεραν ἀπὸ τὴν Ἀθήνα στὸ ὅρος Μελᾶ τοῦ Πόντου τὴ θαυματουργὸ εἰκόνα τῆς Παναγίας του «Σουμελᾶ». Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 18 Αὐγούστου.
Βασίλειος: Ἦταν ἀπὸ τὴν Ἀθήνα καὶ μαζὶ μὲ τοὺς συμπατριῶτες του Ἴσαυρο καὶ Ἰννοκέντιο μαρτύρησε στὴν Ἀπολλωνία τῆς Ἠπείρου τὸ 284. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 17 Ἰουνίου.
Βασίλειος Θεσσαλονίκης: Ήταν από την Αθήνα και έγινε λίγο πριν το 860 επίσκοπος Θεσσαλονίκης. Απεβίωσε το 870 και τιμάται ως ομολογητής, λόγω μας σθεναράς του στάσης απέναντι στον αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ’ πού αναμειγνυόταν στα εκκλησιαστικά πράγματα. Τα λείψανά του είναι τεθησαυρισμένα στον Ιερό Ναό μας του Θεού Σοφίας μας Θεσσαλονίκης. Η μνήμη του τιμάται την 1η Φεβρουαρίου.
Βασίλειος ο Μέγας: Γεννήθηκε στην Καισαρεία μας Καππαδοκίας το 330 και σπούδασε στην Αθήνα μαζί με τον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό. Αργότερα έγινε αρχιεπίσκοπος Καισαρείας. Απεβίωσε στην πατρίδα του το 379. Η μνήμη του τιμάται την 1η Ιανουαρίου.
Βενέδημος: Γεννήθηκε στην Αθήνα και μαζί με μας συμπολίτες του Ηράκλειο και Παυλίνο δίδαξαν το Ευαγγέλιο. Μαρτύρησε στη γενέτειρά του επί Δεκίου (249-251). Η μνήμη του τιμάται μας 18 Μαΐου.
Γρηγόριος Ναζιανζηνός: Γεννήθηκε το 300 στη Ναζιανζό μας Καππαδοκίας και σπούδασε στην Αθήνα μαζί με τον Μέγα Βασίλειο. Αργότερα έγινε επίσκοπος Σασίμων (378) και αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως (381). Απεβίωσε στη γενέτειρα του το 389/391. Η μνήμη του τιμάται μας 25 Ιανουαρίου.
Γρηγόριος Ε΄: Γεννήθηκε στὴ Δημητσάνα πιθανότατα τὸ 1750/1751, φοίτησε στὴ Σχολὴ τῆς Μονῆς Φιλοσόφου, καὶ κατὰ τὴν παράδοση ἐκάρη μοναχὸς στὴ Μονή των Στροφάδων Ζακύνθου. Γιὰ ἕνα διάστημα ἔμεινε καὶ στὴν Ἀθήνα, ὅπου ἐργαζόταν ὡς διδάσκαλος ὁ συμπατριώτης του Ἀθανάσιος Μπουσιόπουλος μας, κατὰ τὸν Καμπούρογλου, ἐγκαταβίωσε στὴ Μονὴ Θεοτόκου Καισαριανής. Τὸ 1785 ἔγινε μητροπολίτης Σμύρνης καὶ στὴ συνέχεια τρεῖς φορὲς (1797-1798,1806-1808 καὶ 1818-1821) Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης. Ἀπαγχονίστηκε ἀπὸ τοὺς Τούρκους στὶς 10-4-1821, ἀνήμερα τὸ Πάσχα. Σήμερα τὰ ἱερά του λείψανα εἶναι ἐναποτεθειμένα στὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ Ἀθηνῶν. Ἅγιος ἀνακηρύχτηκε ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στὶς 8-4-1921. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 10 Ἀπριλίου.
Δάμαρις: Ἡ πρώτη Ἀθηναία ποὺ μαζὶ μὲ τὸν Διονύσιο τὸν Ἀρεοπαγίτη, μετὰ τὸ κήρυγμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, ἔγινε χριστιανή. Ἡ μνήμη μας τιμᾶται στὶς 3 Ὀκτωβρίου.
Δαρεία: Γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα καὶ μαρτύρησε τὸ 283 στὴν Ἀλεξάνδρεια μαζὶ μὲ τὸν σύζυγο τῆς Χρύσανθο. Ἡ μνήμη μας τιμᾶται στὶς 19 Μαρτίου.
Διονύσιος: Γεννήθηκε καὶ μαρτύρησε μὲ λιθοβολισμὸ στὴν Ἀθήνα μαζὶ μὲ ἄλλους στὸν διωγμό του Δεκίου (249-251). Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 18 Μαΐου.
Διονύσιος Αιγίνης: Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1547 και το 1577 χειροτονήθηκε στην Αθήνα και στην εκκλησία μας Παναγίας μας Γοργοεπηκόου (Άγιο Ελευθέριο) αρχιεπίσκοπος Αιγίνης. Απεβίωσε στη Ζάκυνθο το 1622. Η μνήμη του τιμάται μας 17 Δεκεμβρίου.
Διονύσιος Αρεοπαγίτης: Μετά το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου έγινε χριστιανός (Πράξ. 17, 34) και, σύμφωνα με μαρτυρία του επισκόπου Κορίνθου Διονυσίου (†188), επίσκοπος Αθηνών. Ο Νικηφόρος Κάλλιστος-Ξανθόπουλος (14ος αι.) διέσωσε την παράδοση ότι είχε μαρτυρικό θάνατο (96 μ.Χ.). Δεν έχει σχέση με τον Διονύσιο που γύρω στο 250 έδρασε στη Γαλλία και υπέστη και μας μαρτυρικό θάνατο και τιμάται ιδιαίτερα από μας Δυτικούς. Εσφαλμένα του αποδόθηκαν και συγγράμματα του 5ου αι. Η μνήμη του τιμάται μας 3 Οκτωβρίου.
Ειρήνη: Η επικαλούμενη, από τον τόπο μας γέννησής μας, Αθηναία. Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου. Συνεκάλεσε την Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο. Απεβίωσε το 802. Η μνήμη μας τιμάται μας 9 Αυγούστου.
Ελευθέριος: Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν μαθητής του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη και μαρτύρησε μαζί του το 96 μ.Χ. Η μνήμη του τιμάται μας 3 Οκτωβρίου.
Ευδοκία: Γεννήθηκε στην Αθήνα και ήταν κόρη του φιλοσόφου Λεοντίου. Το όνομά μας, πριν βαπτισθεί (421), ήταν Αθηναΐς. Έγινε σύζυγος του αυτοκράτορα Θεοδοσίου του Β’. Ασχολήθηκε πολύ με τη φιλανθρωπία και απεβίωσε στα Ιεροσόλυμα το 460. Η μνήμη μας τιμάται μας 13 Αυγούστου.
Ἡράκλειος: Γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα καὶ μαζὶ μὲ τοὺς συμπολῖτες του Βενέδημο καὶ Παυλίνο δίδαξαν τὸ Εὐαγγέλιο. Μαρτύρησε στὴ γενέτειρά του ἐπὶ Δεκίου (249-251). Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 18 Μαΐου.
Θεοδόσιος: Ἔζησε τὸν 9ο αἰ. καὶ ἀκολούθησε τὸν ἀσκητικὸ βίο. Ἀπέθανε ἐν εἰρήνῃ τὸ 922. Εἶναι ἰαματικὸς ἅγιος. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 7 Αὐγούστου.
Ἰερόθεος: Χρημάτισε ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν (πρὶν ἢ μετὰ τὸν Διονύσιο) καὶ ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ εἰρηνικὰ στὰ τέλη τοῦ 1ου αἰ. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 4 Ὀκτωβρίου
Ἰννοκέντιος: Γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα καὶ μαζὶ μὲ τοὺς συμπολῖτες του Βασίλειο καὶ Ἴσαυρο μαρτύρησε στὴν Ἀπολλωνία τῆς Ἠπείρου τὸ 284. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 17 Ἰουνίου.
Ἴσαυρος: Γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα καὶ μαζὶ μὲ τοὺς συμπολῖτες του Βασίλειο καὶ Ἰννοκέντιο μαρτύρησε στὴν Ἀπολλωνία τῆς Ἠπείρου τὸ 284. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 17 Ἰουνίου.
Ἰωάννης τοῦ Σινᾶ: Γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα καὶ μόνασε ἐπὶ πενῆντα τρία χρόνια στὴ Μονὴ τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης τοῦ Ὅρους Σινᾶ, ὅπου ὁ Ἅγιος Ἰερόθεος τὰ τελευταῖα εἴκοσι χρόνια χρημάτισε καὶ ἡγούμενος-ἀρχιεπίσκοπος. Μαρτύρησε τὸ 1091 κατὰ τὴ β’ ἐπιδρομὴ τῶν Ἀράβων ἐναντίον τοῦ Θεοβάδιστου Ὅρους. Γράφει ὁ Νεκτάριος Ἱεροσολύμων (17ος αἱ.): «Τότε οἱ ἀνηλεεῖς ἐκεῖνοι καὶ ἀπάνθρωποι (...) λαβόντες αὐτόν, τὸν ἔδησαν ἀπὸ τοὺς πόδας μὲ σχοινία, καὶ τὸν ἔσυραν τριγύρου μέσα ἀπὸ τὸ μοναστήριον, λακτίζοντες ὁμοῦ καὶ ἀνηλεῶς δέροντες αὐτόν (...) καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἐτελείωσε τὸν καλὸν αὐτοῦ ἀγῶνα τῆς ἀθλήσεως καὶ τῆς ἀσκήσεως, κοιμηθεὶς καὶ ἀναπαυσάμενος ἐν Κυρίῳ». Ἡ μνήμη του τιμᾶται τὴν Τετάρτη τοῦ Πάσχα, στὴ «Σύναξη τῶν Σιναϊτῶν Πατέρων».
Κλημάτιος: Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν. Πιθανότατα ἔζησε τὸν 4ο αἰ. Στὴν ὁδὸ Τσακάλωφ 26 τὸ 1888 βρέθηκε μαρμάρινη ἐπιτάφια πλάκα μὲ τὴν ἐπιγραφὴ «Ὁ ἐν ὁσίοις ἐπίσκοπος Κλημάτιος».
Κλήμης του Σαγματά: Γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα. Ἀρχικὰ μόνασε στὸν Κιθαιρώνα, κοντὰ στὸν Ὅσιο Μελέτιο, καὶ στὴ συνέχεια ἔζησε ὡς ἀναχωρητὴς στὸ ὅρος του Σαγματὰ στὴ Βοιωτία, ὅπου ἀργότερα ἵδρυσε μοναστήρι. Ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ τὸ 1111. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 27 Ἰανουαρίου.
Κοδράτος: Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν, ποῦ γύρω στὰ 124-125 ἢ τὸ 129 ἐπέδωσε ἀπολογία στὸν αὐτοκράτορα Ἀδριανό. Ὑπέστη μαρτυρικὸ θάνατο στὴ Μαγνησία τῆς Μικρᾶς Ἀσίας τὸ 130. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 21 Ὀκτωβρίου.
Λεωνίδης: Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν, ποὺ ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ τὸ 250. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 15 Ἀπριλίου.
Λουκᾶς: ὁ γνωστὸς ὅσιος ὁ ἐξ Αἰγίνης, ὁ ἐν Στειρίῳ. Ἐκάρη μοναχὸς στὴν Ἀθήνα καὶ στὸ μοναστήρι τῆς Κοίμησης τῆς Θεοτόκου τῆς Παντάνασσας (Μοναστηράκι) ἢ τῶν Παμμεγίστων Ταξιαρχῶν Ἀστεριοῦ. Ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ τὸ 946 στὴ σημερινὴ μονὴ τῆς Βοιωτίας ποὺ φέρει τὸ ὄνομά του. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 7 Φεβρουαρίου.
Μᾶρκος: Γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα τὸν 4ο αἰ. καὶ μόνασε στὸ ὅρος Θράκη μας Αἰθιοπίας. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 5 Μαρτίου.
Μαρτινιανός: Καταγόταν από την Καισαρεία μας Παλαιστίνης (σήμερα Banyas, κοντά στον Ιορδάνη) και εκοιμήθη εν Κυρίω στην Αθήνα στο τέλος του 5ου ή μας αρχές του 6ου αι. Η μνήμη του τιμάται μας 13 Φεβρουαρίου.
Μελέτιος: Γεννήθηκε στο χωριό Μουταλάσκα μας Καππαδοκίας γύρω στο 1035. Εκάρη μοναχός στην Κωνσταντινούπολη. Στο πλαίσιο ιερής οδοιπορίας του επεσκέφθη και τον ναό μας Παναγίας στον Παρθενώνα των Αθηνών. Είναι μας πού ανέδειξε τη σημερινή ομώνυμη μονή στον Κιθαιρώνα. Τον ιερατικό βαθμό έλαβε από τον μητροπολίτη Αθηνών Νικήτα και μας φορές επισκεπτόταν την Αθήνα για πνευματικό καταρτισμό των χριστιανών. Εκοιμήθη εν Κυρίω στο μοναστήρι του γύρω στα 1105. Η μνήμη του τιμάται την 1 Σεπτεμβρίου.
Μηνάς ο Καλλικέλαδος: Γεννήθηκε στην Αθήνα και μαρτύρησε στην Αίγυπτο στα τέλη του 3ου ή μας αρχές τού 4ου αι. Μερικοί επιστήμονες τον ταυτίζουν με τον Μηνά τον Αιγύπτιο. Η μνήμη του τιμάται μας 10 Δεκεμβρίου.
Μιχαήλ Πακνανάς: Νεαρός Αθηναίος κηπουρός, πού ζούσε στην περιοχή Μοναστηρακίου. Μας διασώζει σχετική μνεία σε στύλο του ολυμπίου Διός, υπέστη μαρτυρικό θάνατο από μας Τούρκους το 1771. Η μνήμη του τιμάται μας 7 Ιουλίου.
Μιχαήλ Χωνιάτης ή Ακομινάτος: Γεννήθηκε γύρω στο 1140 μας Χώνες (Κολοσσές) μας Φρυγίας. Το 1182 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Αθηνών, όπου παρέμεινε ώς το 1204, οπότε οι Φράγκοι τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει την πόλη. Απεβίωσε στην Κέα το 1222. Η μνήμη του τιμάται μας 4 Ιουλίου.
Μόδεστος: Καταγόταν από τη Σεβάστεια και κατά τα Συναξάρια έζησε κάποιο διάστημα στην Αθήνα, όπου και δέχθηκε το άγιο βάπτισμα και ακολούθησε τον ασκητικό βίο. Αργότερα έγινε αρχιεπίσκοπός Ιεροσολύμων, όπου και εκοιμήθη εν Κυρίω το 634. Η μνήμη του τιμάται μας 16 Δεκεμβρίου.
Νάρκισσος: Ήταν μας από μας Εβδομήκοντα Αποστόλους και κατά την παράδοση μαρτύρησε μας αρχές τού 2ου αι. Η μνήμη του τιμάται μας 31 Οκτωβρίου.
Νεκτάριος Πενταπόλεως: Γεννήθηκε το 1846 στη Σηλυβρία μας Ανατολικής Θράκης. Στα 1881-1885 σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 1889 χειροτονήθηκε στο Κάιρο μητροπολίτης Πενταπόλεως και από το 1894 ώς το 1908 χρημάτισε διευθυντής μας Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής. Ίδρυσε τη Μονή Αγίας Τριάδος Αιγίνης, όπου και μόνασε επί δώδεκα χρόνια. Εκοιμήθη εν Κυρίω στο Αρεταίειο Νοσοκομείο Αθηνών το βράδυ μας 8ης Νοεμβρίου 1920. Η μνήμη του τιμάται μας 9 Νοεμβρίου.
Νικόλαος Πλανάς: Γεννήθηκε στη Νάξο το 1851, έγινε ιερέας και εφημέρευσε στην εκκλησία τού Αγίου Ιωάννη μας οδού Βουλιαγμένης. Εκοιμήθη εν Κυρίω το 1932. Διακρίθηκε για τη βαθιά του πίστη και την απλότητα του. Η μνήμη του τιμάται μας 2 Μαρτίου.
Νίκων ο Μετανοείτε: Γεννήθηκε μας αρχές του 10ου αι. στον Πόντο. Έδρασε στην Κρήτη, μετά την απελευθέρωση μας από τον Νικηφόρο Φωκά (961), και στη συνέχεια, πριν μεταβεί στην Πελοπόννησο, όπου δίδαξε κυρίως στη Λακωνία και όπου απεβίωσε το 998, κήρυξε το λόγο του Ευαγγελίου στην Αθήνα. Γράφει ο βιογράφος του: «Οι Αθηναίοι, στολισμένοι με πολλή ευσέβεια και ακραιφνέστατη πίστη, κυριεύτηκαν από το κήρυγμά του σαν να προερχόταν από πραγματικές Σειρήνες, και τόσο τον αγάπησαν και τον τίμησαν, μας σχεδόν συμπεριφέρθηκαν παλιά οι Λυκάονες στον Απόστολο Παύλο και στον Βαρνάβα· τα ίδια ήθελαν κι αυτοί να κάνουν σ’ αυτόν. Και μας έβλεπε κανείς να χαίρονται και όλοι να κρέμονται από τη γλυκύτατη φωνή του. Γι’ αυτό και όσο πιο γρήγορα μπορούσε, ως άνθρωπος που δεν επιθυμούσε τη δόξα, έφυγε από την πόλη μας». Η μνήμη του τιμάται μας 26 Νοεμβρίου.
Ξίστος ή Σίξτος Β‘: Γεννήθηκε στην Αθήνα και έγινε επίσκοπος Ρώμης. Μαρτύρησε το 257/258. Η μνήμη του τιμάται μας 10 Αυγούστου.
Πατέρες Μονής Ταώ Πεντέλης: Την Κυριακή του Πάσχα του 1680 σφαγιάστηκαν από μας Αγαρηνούς οι 179 μοναχοί μας Μονής Νταού Πεντέλης, όπου είναι τεθησαυρισμένα τα ιερά μας λείψανα. Η μνήμη μας τιμάται την Τρίτη μας Διακαινησίμου.
Παυλίνος: Γεννήθηκε στην Αθήνα και μαζί με μας συμπολίτες του Βενέδημο και Ηράκλειο δίδαξαν το Ευαγγέλιο. Μαρτύρησε στη γενέτειρα του επί Δεκίου (249-251). Η μνήμη του τιμάται μας 18 Μαΐου.
Παύλος: Καταγόταν από τη Μεσοποταμία και ήταν στρατιώτης. Μαζί με τον συμπατριώτη του Ανδρέα μαρτύρησε στην Αθήνα κατά τον διωγμό του Δεκίου (249-251). Η μνήμη του τιμάται μας 18 Μαΐου.
Πούπλιος: Επίσκοπος Αθηνών, που μαρτύρησε τον 2ο αι. Η μνήμη του τιμάται μας 13 Μαρτίου.
Ραφαήλ: Ο γνωστός νεοφανής άγιος από την Ιθάκη, ο οποίος επεσκέφθη και την Αθήνα. Μαρτύρησε από μας Τούρκους το 1463 στη Θερμή Λέσβου. Η μνήμη του τιμάται μας 9 Απριλίου (μετατιθέμενη στην Τρίτη του Πάσχα).
Ρουστικός: Γεννήθηκε στην Αθήνα και σύμφωνα με την παράδοση ήταν μαθητής του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, μαζί με τον οποίο μαρτύρησε το 96 μ.Χ. Η μνήμη του τιμάται μας 3 Οκτωβρίου.
Σεραπίων: Καταγόταν από τη Σιδώνα και πριν από τον 6ο αι. πέρασε και από την Αθήνα. Εκοιμήθη εν ειρήνη. Η μνήμη του τιμάται μας 21 Μαρτίου.
Συμεών ο Μονοχίτων: Γεννήθηκε στο τέλος του 15ου αι. στο Βαθύρεμα Αγιάς Λαρίσης. Μόνασε στη Μονή του Οικονομείου και στο Άγιο Όρος, όπου χειροτονήθηκε ιερέας. Αφοσιώθηκε μας ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στην πνευματική αφύπνιση του Γένους και στην τόνωση μας πίστης και επεσκέφθη για τον σκοπό αυτό μας περιοχές μας Ελλάδας και ανάμεσα σ’ αυτές την Αττική και την Αθήνα (μεταξύ των ετών 1528-1550), όπου του επιφυλάχθηκε μεγάλη υποδοχή. Απεβίωσε εν ειρήνη. Η μνήμη του τιμάται μας 19 Απριλίου.
Σωφρόνιος: Σύμφωνα με την παράδοση, μαζί με τον συνασκητή του Βαρνάβα σε ακαθόριστο χρόνο μετέφεραν από την Αθήνα στο όρος Μελά του Πόντου τη θαυματουργό εικόνα μας Παναγίας του «Σουμελά». Η μνήμη του τιμάται μας 18 Αυγούστου.
Τιμόθεος Εὐρίπου: Γεννήθηκε στὸ χωριὸ Κάλαμος Ἀττικῆς γύρω στὸ 1510. Μαθήτευσε στὴν Ἀθήνα καὶ χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος Ὠρωποῦ καὶ ἀργότερα κατεστάθη ἀρχιεπίσκοπος Εὐρίπου (Χαλκίδος). Πρὶν ἀπὸ τὸ 1574, λόγῳ σκληροῦ διωγμοῦ τῶν χριστιανῶν, ἀναγκάστηκε νὰ ἐγκαταλείψει τὴ Χαλκίδα καὶ νὰ καταφύγει στὴν Πεντέλη, ὅπου ἵδρυσε τὸ 1578 τὴ Μονὴ τῆς Κοίμησης τῆς Θεοτόκου. Ἀργότερα ἵδρυσε τὴ Μονὴ Ἁγίου Παντελεήμονος Κέας, ὅπου καὶ ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνῃ γύρω στὸ 1590. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 16 Αὐγούστου.
Ὑγίνος ἡ Ὑγίεινος: Γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα, ἦταν φιλόσοφος καὶ ἔγινε ἐπίσκοπος Ρώμης (136-140). Μαρτύρησε τὸ 140 καὶ ἡ μνήμη του, σύμφωνα μὲ τὸ λατινικὸ ἑορτολόγιο, τιμᾶται στὶς 11 Ἰανουαρίου.
Φαντίνος: Γεννήθηκε στὴν Καλαβρία τῆς Ἰταλίας τὸ 927. Μικρὸς ἀκολούθησε τὸν μοναχικὸ βίο. Ἔζησε ἀρκετὸ καιρὸ στὴν Ἑλλάδα καὶ ἐπεσκέφθη τὴν Κόρινθο, τὴν Ἀθήνα καὶ τὴ Θεσσαλονίκη. Ἀπεβίωσε τὸ 1000. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 30 Αὐγούστου.
Φιλοθέη: Γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα τὸ 1522. Μετὰ τὴ χηρεία μας ἔγινε μοναχὴ καὶ ἵδρυσε στὸν χῶρο ποὺ βρίσκεται σήμερα τὸ μέγαρο τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς τὴ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου, ὅπου ἔβρισκαν προστασία καὶ μάθαιναν καὶ οἰκιακὲς τέχνες ἄπορα κορίτσια τῆς πόλης. Τὴ νύχτα τῆς 2-3 Ὀκτωβρίου τοῦ 1588, καὶ ἐνῷ παρακολουθοῦσε ἀγρυπνία στὸ Μετόχι των Πατησίων (Ἅγιος Ἀνδρέας ὁδοῦ Λευκωσίας), τὴ συνέλαβαν οἱ Τοῦρκοι καὶ ἀφοῦ τὴ βασάνισαν ἀνηλεῶς, τὴν ἄφησαν ἡμιθανῆ. Μετεφέρθη στὸ Μετόχι μας Καλογρέζας (ὅπου σήμερα ἡ ἐκκλησία ποὺ φέρει τὸ ὄνομά μας), ὅπου καὶ ἀπεβίωσε στὶς 19 Φεβρουαρίου 1589. Ἡ μνήμη μας τιμᾶται στὶς 19 Φεβρουαρίου.
Χριστίνα: Γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα, ὅπου καὶ μαρτύρησε μὲ λιθοβολισμὸ μαζὶ μὲ ἄλλους, στὸν διωγμό του Δεκίου (249-251). Ἡ μνήμη μας τιμᾶται στὶς 18 Μαΐου.
Στὸν κατάλογο τῶν ἁγίων τῶν Ἀθηνῶν πρέπει νὰ περιληφθοῦν καὶ οἱ ἐπίσκοποι τῆς πόλης ποῦ πῆραν μέρος σὲ Οἰκουμενικὲς Συνόδους, καὶ οἱ ὁποῖοι τιμῶνται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τὴν Κυριακὴ τῶν Ἁγίων Πατέρων, τὴν Ζ’ Κυριακὴ μετὰ τὸ Πάσχα. Στὴν Α’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο (325) πῆρε μέρος ὁ Πιστός, στὴν Γ’ ὁ Μόδεστος (431), στὴν Δ’ ὁ Ἀθανάσιος (451 – ἡ μνήμη του τιμᾶται καὶ τὴν Κυριακὴ 13 Ἰουλίου ἤ, ἂν ἡ ἡμερομηνία δὲν συμπίπτει μὲ Κυριακή, τὴν ἀμέσως ἑπόμενη Κυριακὴ) καὶ στὴν ΣΤ’ ὁ Ἰωάννης (680 – ἡ μνήμη του τιμᾶται καὶ μαζὶ μὲ τοὺς Πατέρες τῆς Δ’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου).
Ακόμα, πρέπει να επισημανθεί ότι την Αθήνα επεσκέφθη δύο φορές και ο Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης (†1922 – η μνήμη του τιμάται την Κυριακή προ μας Υψώσεως τού Τιμίου Σταυρού). Την πρώτη φορά ήταν τον Απρίλιο του 1906, όταν, ως αγωνιστής μητροπολίτης Δράμας, ερχόταν από προσκύνημα στα Ιεροσόλυμα. Τότε φιλοξενήθηκε στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου, παρακολούθησε μάλιστα και μας διεξαγόμενους τότε στο Παναθηναϊκό Στάδιο ολυμπιακούς Αγώνες (Μεσολυμπιάδα), όπου η παρουσία του έγινε αντιληπτή και οι θεατές τον επευφήμησαν θερμότατα. Για δεύτερη φορά επεσκέφθη την ελληνική πρωτεύουσα μας αρχές Δεκεμβρίου του 1919. Κατά την επίσκεψή του αυτή λειτούργησε μας 8 Δεκεμβρίου στον Μητροπολιτικό Ναό και σε ομιλία του «μας το πολυπληθές εκκλησίασμα», «όπερ μετά συγκινήσεως έσπευσε να ασπασθή την δεξιάν» του, διεκτραγώδησε «τα μαρτύρια άτινα υπέστη το Γένος επί όλας γενεάς», ενώ χαιρέτισε «την αυγή μας αναστάσεως του Έθνους ολοκλήρου και μας παμμερούς αποκαταστάσεώς» του (Εκκλησιαστικός Κήρυξ), πού άρχισε να διαφαίνεται με την απελευθέρωση μας Σμύρνης τον Μάιο του 1919. Τότε μίλησε και στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός».
Μας στην πόλη των Αθηνών παρέμεινε για λίγο διάστημα και σε δύο περιόδους (1918 και 1926) φιλοξενούμενος του Γεράσιμου Ζερβού, και ο Άγιος Σάββας ο εν Καλύμνω, ο οποίος εφημέρευσε στη Μονή μας Άγιας Τριάδος-Αγίου Νεκταρίου Αιγίνης (1919-1926) και στη συνέχεια στη Μονή Αγίων Πάντων Καλύμνου, όπου και ανεπαύθη εν Κυρίω το 1948. Η μνήμη του τιμάται μας 5 Δεκεμβρίου και την Ε’ Κυριακή των Νηστειών.
Τέλος, η Σύναξη όλων των Αγίων μας Εκκλησίας των Αθηνών, με απόφαση του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, τελείται από το έτος 1999 μας 12 Οκτωβρίου, επέτειο μας απελευθέρωσης μας πόλης από τη γερμανική κατοχή (12 Οκτωβρίου 1944).
Μέσα στα όρια μας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών μας δραστηριοποιήθηκαν και πολλοί κληρικοί, που κατέλιπαν δείγματα οσιακής βιοτής, μας ο Πατάρων Μελέτιος (†1967), ο Ιερόθεος Μητρόπουλος (†1903), ο Ευσέβιος Ματθόπουλος (†1929), ο Δαβίδ Μερόπουλος (†1957), ο Ιερώνυμος Σιμωνοπετρίτης (†1957), ο Ιερεμίας Πλέτσης (†1960), ο Σπυρίδων Σγουρόπουλος (†1960), ο Γερβάσιος Παρασκευόπουλος (†1964), ο Αθανάσιος Χαμακιώτης (†1967), ο Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος (†1989), ο Πορφύριος Μπαϊρακτάρης (†1991), ο Ευσέβιος Γιαννακάκης (†1995), ο Ευμένιος (Σωφρόνιος) Σαριδάκης (†1999), ο τυφλός και λεπρός μοναχός Νικηφόρος Τζανακάκης (†1964) κ.ά. (Πηγή: iaath.gr)