Ἡ Θεία Λειτουργία , Τὸ Μυστήριο τῶν Μυστηρίων
Ἡ Θεία Εὐχαριστία δὲν εἶναι ἁπλῶς ἕνα ἀπὸ τὰ ἑπτὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλὰ εἶναι τὸ κατ΄ ἐξοχὴν μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας μας, εἶναι τὸ μυστήριο τῶν μυστηρίων.
Κάθε μέρα οἱ ἄνθρωποι κάνουν πολλὰ καὶ διάφορα ἔργα. Μὰ τὸ πιὸ σπουδαῖο καὶ τὸ πιὸ μεγάλο ποὺ γίνεται στὸν κόσμο εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία, ἡ συνέχιση τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου ποὺ τέλεσε ὁ Χριστός. Αὐτὸ εἶναι ἕνα μοναδικὸ προνόμιο ποὺ ἔδωσε ὁ Θεὸς μόνο στοὺς ἀνθρώπους, καθὼς οὔτε οἱ ἅγιοι Ἄγγελοι μποροῦν νὰ τελέσουν τὴν θεία Λειτουργία.
Λειτουργία θὰ πεῖ δημόσιο ἔργο, δηλ. ἔργο γιὰ τὸ λαὸ τοῦ Θεοῦ, ποὺ γίνεται γιὰ τὸ λαὸ καὶ ἀπὸ τὸ λαό. Δὲν λειτουργοῦν μόνοι μας οἱ Ἱερεῖς τῆς Ἐκκλησίας ἀλλὰ κάθε φορὰ ὁ λαὸς τοῦ Θεοῦ, μαζὶ μὲ τοὺς Ἱερεῖς, ποὺ ἔχουν τη χάρη μας ἱεροσύνης, τελοῦν τὴν Θεία Λειτουργία, συνιερουργούν.
Τὸ μυστήριο τῆς Εὐχαριστίας τὸ σύνεστησε ὁ Κύριός μας τὸ τελευταῖο βράδυ τῆς ἐπιγείου παρουσίας Του στὴ διάρκεια τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου. Ὅταν ἔλαβε στὰ χέρια Του τὸ ψωμί, τὸ εὐλόγησε καὶ τὸ μοίρασε στοὺς μαθητές Του, λέγοντας «λάβετε φάγετε, τοῦτο μοῦ ἐστὶ τὸ σῶμα ...» (Μάτθ. 26, 26), καὶ μετὰ ἔλαβε στὰ χέρια Του τὸ ποτήρι μὲ τὸ κρασί, τὸ εὐλόγησε καὶ τὸ πρόσφερε νὰ πιοῦν οἱ μαθητὲς λέγοντας «πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες, τοῦτο ἐστὶ τὸ αἷμα μου...» (Μάτθ. 26 , 28). Τὰ ἱερὰ λόγια συμπλήρωσε ὁ Κύριός μας μὲ τὴν βαρυσήμαντη προτροπὴ «τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν» (Λουκᾶ 22, 12).
Ἡ θ. Εὐχαριστία τελεῖται στὸ ὄνομα τοῦ κανονικοῦ ἐπιχωρίου ἐπισκόπου. Εὐχαριστία ποὺ δὲν τελεῖται στὸ ὄνομα τοῦ δὲν ἔχει σωστικὰ ἀποτελέσματα. Γι΄ αὐτὸ σὲ κάθε θ. Εὐχαριστία ποὺ δὲν παρίσταται ὁ ἐπίσκοπος, ὁ Ἱερέας ὀφείλει νὰ μνημονεύσει τὸ ὄνομά του κι ἀκόμη νὰ χρησιμοποιήσει τὸ «ἀντιμήνσιο» μὲ τὴν ὑπογραφὴ καὶ τὴν εὐλογία τοῦ ἐπισκόπου.
Ἀκόμα ἡ θ. Εὐχαριστία πρέπει νὰ τελεῖται ἀπὸ κανονικὸ Ἱερέα, ποὺ ἔχει κανονικὴ ἱεροσύνη (τὸν Ἱερέα τῆς ἐνορίας μας) καὶ μὲ τὴν παρουσία, τὴ συμμετοχὴ τοῦ λαοῦ.
Η Ἐκκλησία προσεύχεται γιὰ ὅλο τὸν κόσμο, τελεῖ ὅμως τὸ κατ’ ἐξοχὴν Μυστήριο μας, τὴ Θεία Λειτουργία, μόνο γιὰ τοὺς πιστούς. Μόνο οἱ βαπτισμένοι δικαιοῦνται νὰ συμμετάσχουν στὴ Θ. Εὐχαριστία. Ὁ Ἁγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τονίζει «γνωρίζω ὅτι πολλοὶ ἀπὸ μᾶς πλησιάζουν τὴν Ἱερὴ αὐτὴ τράπεζα ἐξ αἰτίας τῆς συνήθειας αὐτῆς τῆς ἑορτῆς. Θὰ ἔπρεπε βέβαια νὰ μὴν ξεχωρίζουμε τὶς ἑορτὲς ὅταν χρειάζεται νὰ κοινωνήσουμε, ἀλλὰ νὰ καθαρίζουμε τὴ συνείδηση καὶ μετὰ νὰ πλησιάζουμε τὴ Ἱερὴ θυσία». Συμμετέχουμε στὴ Θ. Λειτουργία μόνο ὅσοι πιστεύουμε στὴ Ἁγία Τριάδα, μὲ ὀρθόδοξο τρόπο. Γι΄ αὐτὸ καὶ κάνουμε προηγουμένως τὴν ὁμολογία τῆς πίστεως μὲ τὴν ἀπαγγελία τοῦ συμβόλου τῆς πίστεως, τοῦ «πιστεύω», ποὺ εἶναι προϋπόθεση τῆς συμμετοχῆς μας στὸ κοινὸ ποτήριο.
Ἄλλη προϋπόθεση συμμετοχῆς στὴ Θ. Λειτουργία καὶ ἰδιαίτερα στὴ θεία Κοινωνία εἶναι ἡ ἀγάπη, ἡ καταλλαγὴ καὶ ἡ συγχωρητικότητα. Ὁ Κύριος λέγει «ἐὰν ὅταν πᾶς νὰ προσφέρεις τὸ δῶρο σου στὸ θυσιαστήριο, καὶ ἐκεῖ θυμηθεῖς ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἔχει κάτι μὲ σένα, ἄσε τὸ δῶρο σου μπροστὰ στὸ θυσιαστήριο, καὶ πήγαινε πρῶτα νὰ συμφιλιωθεῖς μὰ τὸ ἀδελφό σου καὶ τότε ἔλα νὰ προσφέρεις τὸ δῶρο σου» (Μάτθ. 5 23-24).
Γι΄ αὐτὸ καὶ πρὶν τὴν ἁγία Ἀναφορά, δηλ. πρὶν τὴν εὐλογία τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ κρασιοῦ καὶ τὴ μεταβολὴ τοὺς σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ, δίδεται σὲ ὅλους μας τὸ παράγγελμα «ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους ἵνα ἐν ὁμονοίᾳ ὁμολογήσωμεν».
Ἡ συμμετοχή μας στὴ θεία Κοινωνία
Πόσο συχνὰ πρέπει νὰ κοινωνοῦμε;
Ἡ συχνὴ θ. κοινωνία εἶναι δικαίωμα ἀλλὰ καὶ καθῆκον κάθε συνειδητοῦ χριστιανοῦ, ὕστερα βέβαια ἀπὸ τὴν κατάλληλη προετοιμασία. Στὰ ἀρχαῖα χρόνια οἱ χριστιανοὶ κοινωνοῦσαν καθημερινῶς, ὅπως μᾶς πληροφοροῦν οἱ «Πράξεις τῶν Ἀποστόλων», ἕνα ἀπὸ τὰ βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἀργότερα, κατὰ τὸν 4ον αἰῶνα, ὁ Μέγας Βασίλειος γράφει ὅτι οἱ χριστιανοὶ ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του κοινωνοῦν τέσσερις φορὲς τὴν ἑβδομάδα, δηλ. κάθε Κυριακή, Τέταρτη, Παρασκευὴ καὶ Σάββατο (ἐπιστολὴ 39). Καὶ ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, πολλοὺς αἰῶνες μετά, καθορίζει νὰ κοινωνοῦν συχνὰ οἱ πιστοί. Δὲν εἶναι λοιπὸν σωστὴ ἡ γνώμη καὶ ἡ τακτικὴ ἀρκετῶν χριστιανῶν σήμερα, ποὺ ἰσχυρίζονται ὅτι πρέπει νὰ κοινωνοῦν μία ἢ δύο φορὲς τὸ χρόνο. Ἡ θ. Λειτουργία τελεῖται κάθε φορὰ γιὰ νὰ κοινωνοῦν οἱ πιστοὶ καὶ ὅλα τὰ πνευματικὰ ἀθλήματα, ἡ ἐξομολόγηση, ἡ νηστεία, ἡ προσευχή, ὁ πνευματικὸς ἐν γένει ἀγῶνας κάθε πιστοῦ, στόχο ἔχει τὴν κορυφαία στιγμή μας θ. Λειτουργίας, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλη ἀπὸ τὸ «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε».
Πόσο νὰ νηστεύουμε πρὶν κοινωνήσουμε;
Τὸ θέμα τῆς νηστείας πρὶν ἀπὸ τὴ θ. Κοινωνία ἀπασχολεῖ πολλοὺς χριστιανοὺς καὶ περιβάλλεται ἀπὸ μεγάλη σύγχυση. Ὁ καθένας ἔχει τὴν γνώμη του, ποὺ τὴν πιστεύει, καὶ πολλὲς φορὲς δὲν θέλει νὰ τὴν ἀποχωριστεῖ, ἀκόμα καὶ ὅταν εἶναι λανθασμένη.
Οἱ ἱεροὶ κανόνες τῆς Ἐκκλησίας μας δὲν ἐπιβάλουν νηστεία πρὸ τῆς θείας Κοινωνίας, ὅμως καὶ δὲν τὴν ἀπαγορεύουν. Ἑπομένως, ἂν κάποιος θέλει νὰ νηστεύει πρὶν κοινωνήσει, αὐτὸ φυσικὰ δὲν ἀπαγορεύεται. Ὅμως τὸ καλύτερο γιὰ τὰ θέματα αὐτὰ εἶναι νὰ ζητοῦμε τὴν γνώμη τοῦ εἰδικοῦ, τοῦ Ἱερέα-Πνευματικοῦ.
Θὰ πρέπει βέβαια νὰ κάνουμε τὴν ἑξῆς διευκρίνιση: Οἱ χριστιανοὶ ποὺ τηροῦν τὶς καθιερωμένες ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία νηστεῖες ὅλο τὸ χρόνο, ποὺ ἐξομολογοῦνται καὶ ἀγωνίζονται νὰ ζοῦν χριστοκεντρικά, μποροῦν νὰ κοινωνοῦν –πάντοτε μὲ τὴ σύμφωνη γνώμη τοῦ Πνευματικοῦ μας- χωρὶς ἰδιαίτερη νηστεία. Συνηθίζεται ἡ ἀποχὴ ἀφ΄ ἑσπέρας ἀρτύσιμης τροφῆς, σὲ καθέναν ποὺ τὴν ἑπόμενη ἡμέρα θὰ κοινωνήσει.
Οἱ καθιερωμένες νηστεῖες τῆς Ἐκκλησίας μας ὅλο τὸν χρόνο, πολὺ σύντομα εἶναι:
οἱ Τετάρτες καὶ οἱ Παρασκευὲς ὅλου τοῦ ἔτους, ἐκτὸς τῶν καταλύσιμων ἡμερῶν,
ἡ νηστεία τῶν Χριστουγέννων, 40ήμερος ἀπὸ 15 Νοεμβρίου ἕως τὰ Χριστούγεννα, στὴν ὁποία ἐπιτρέπεται ἡ κατάλυση τοῦ ψαριοῦ,
ἡ νηστεία τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἀπὸ τὴν Καθαρὰ Δευτέρα ἕως τὸ Πάσχα,
ἡ νηστεία τοῦ Δεκαπενταύγουστου, ἀπὸ 1ης ἕως 15ης Αὐγούστου
ἡ νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, ἀπὸ τὴ Δευτέρα μετὰ τὴν ἑορτὴ τῶν ἁγίων Πάντων ἕως τὴν 29η Ἰουνίου,
ἡ νηστεία τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ (14 Σεπτεμβρίου), τῆς παραμονῆς τῶν Θεοφανείων (5 Ἰανουαρίου), τῆς ἀποτομῆς τῆς κεφαλῆς τοῦ Τιμίου Προδρόμου (29 Αὐγούστου).
Καθὼς πλησιάζει ἡ ὥρα τῆς θείας Κοινωνίας.
Ἡ Ἁγία γραφὴ καὶ οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας μιλοῦν γιὰ τὴν προετοιμασία ἐκείνου ποὺ πρόκειται νὰ κοινωνήσει. Καὶ αὐτὴ μας πρέπει νὰ εἶναι;
Περισυλλογὴ καὶ συγκέντρωση τῆς σκέψης στὸ Μυστήριο, κατὰ τὴ λειτουργικὴ προτροπὴ «πᾶσαν την βοιωτικὴν ἀποθώμεθα μέριμναν»
Ἀνάγνωση τῆς Ἀκολουθίας τῆς θείας Μεταλήψεως. Εἶναι κάποιες προσευχὲς προπαρασκευαστικὲς γιὰ τὴ θεία Κοινωνία, ποὺ τὶς διαβάζουμε ἀφ΄ ἑσπέρας στὸ σπίτι μας, καὶ μᾶς προετοιμάζουν νὰ δεχθοῦμε τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ.
Καθαρισμὸς τοῦ σώματος. Πλενόμαστε, βάζουμε καθαρὰ ροῦχα καὶ πηγαίνουμε στὴν ἐκκλησία.
Παραθέτουμε καὶ τὶς ἑξῆς πρακτικὲς ὁδηγίες:
Πρέπει νὰ προηγεῖται ἡ συμμετοχή μας στὴ θεία Λειτουργία. Εἶναι λυπηρὸ καὶ ἀνάρμοστο νὰ ἔρχονται χριστιανοὶ νὰ κοινωνήσουν καὶ νὰ μὴν ἔχουν ἀκούσει οὔτε τὸ «κύριε ἐλέησον». Σὲ ἀρκετοὺς Ναοὺς τελεῖται καὶ β΄ Θ. Λειτουργία γιὰ νὰ καλύψει ἀνάγκες τῶν σημερινῶν χριστιανῶν.
Τὴν ὥρα μας θ. Κοινωνίας κάθε πιστὸς μπαίνει στὴ σειρά του, χωρὶς νὰ σπρώχνει ἢ νὰ βιάζεται, μὲ εὐλάβεια, καὶ καλὸ καὶ εὐγενικὸ εἶναι νὰ προσφέρουμε τὴ θέση μας στὶς μητέρες μὲ τὰ μωρὰ καθὼς καὶ στοὺς γέροντες. Φθάνοντας μπροστὰ στὸ Ἱερέα κάνουμε τὸ σταυρό μας καὶ παίρνουμε ἀπὸ τὸν προηγούμενο πιστὸ τὸ «μάκτρο», τὸ κόκκινο πανὶ τὸ ὁποῖο τοποθετοῦμε στὸ πηγούνι μας. Ἀμέσως λέμε τὸ ὄνομά μας εὐκρινῶς γιὰ νὰ τὸ ἀκούσει ὁ Ἱερέας, ὥστε νὰ τὸ μνημονεύσει ὅταν θὰ μᾶς κοινωνεῖ. Ἀνοίγουμε καλὰ τὸ στόμα μας καὶ περιμένουμε τὸν Ἱερέα νὰ βάλει στὸ στόμα μας τὴ «λαβίδα», τὸ κουταλάκι, μὲ τὴ θεία Κοινωνία. Ἀμέσως μετά, καὶ μὲ ἀνάλογη προσοχή, σκουπιζόμαστε στὸ στόμα μὲ τὸ μάκτρο, τὸ ὁποῖο παραδίδουμε στὸν ἑπόμενο χριστιανό. Μας, κάνοντας τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ, ἀποσυρόμεθα στὴ θέση μας ἕως ὅτου τελειώσει ἡ θ. Λειτουργία.
Καλὸ θὰ εἶναι οἱ μητέρες ποὺ κοινωνοῦν μικρὰ παιδιὰ νὰ τὰ κρατοῦν ἀγκαλιὰ καὶ μάλιστα ἀπὸ τὴν δεξιὰ πλευρά μας, νὰ ἀκινητοποιοῦν τὰ χέρια τοῦ μωροῦ γιὰ τὴν ἀποφυγὴ δυσκολίας, καὶ ἂν ἀναγκάζονται νὰ βάζουν «πιπίλα» στὸ μωρό, νὰ τὴν πλένουν στὸ σπίτι μὲ νερὸ καὶ μὲ αὐτὸ τὸ νερὸ νὰ φτιάχνουν τὸ ἑπόμενο γάλα, δείχνοντας ἔτσι τὸ σεβασμὸ ἀλλὰ καὶ τὴν ἀνάλογη εὐσέβεια.
Ὁ ἐκκλησιασμός μας:
Ὁ Ναὸς εἶναι χῶρος ἱερός. Σὲ αὐτὸν μπαίνουμε γιὰ νὰ προσευχηθοῦμε κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Θ. Λειτουργίας ἢ τῆς δημόσιας λατρείας ἢ καὶ μόνοι μας σὲ ἄλλες ὧρες.
Ἡ λέξις «ναὸς» προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα «Ναίω», δηλ. κατοικῶ, καὶ σημαίνει τὸν χῶρο ὅπου κατοικεῖ ὁ Θεός. Γι΄ αὐτὸ καὶ κάθε χριστιανικὸς Ναὸς παρομοιάζεται μὲ τὸν οὐρανὸ καὶ τὴν ἐκεῖ ἐπικρατοῦσα τάξη. Ὁ ὑμνωδὸς τῆς Ἐκκλησίας ἀναφωνεῖ «Ἐν τῷ ναῷ ἐστῶτες τῆς δόξης σου, ἐν οὐρανῷ ἐστάναι νομίζομεν...»
Γιὰ τὴν εἴσοδο καὶ τὴν παραμονή σου στὸν Ναό, καλὸ θὰ εἶναι νὰ ἔχεις ὑπόψη σου τὰ ἑξῆς :
Ὁ ἱερὸς Ναὸς εἶναι χῶρος μόνο γιὰ λατρεία καὶ προσευχή. Μπαίνεις μὲ σιωπὴ καὶ βγάζεις τὸ καπέλο σου ἂν φορεῖς, σὲ ἔνδειξη σεβασμοῦ. Τὸ πρῶτο ποὺ κάνεις εἶναι νὰ κάνεις τὸ σταυρό σου μὲ εὐλάβεια. Παραλαμβάνεις τὸ κερί σου καὶ τὸ ἀνάβεις στὸ κατάλληλο χῶρο, τὸ μανουάλι, μὲ προσοχή, κάνοντας καὶ πάλι τὸ σταυρό σου καὶ προσκυνῶντας τὴν εἰκόνα στὸ προσκυνητάρι. Πηγαίνεις στὴ θέση σου χωρὶς νὰ συζητᾶς ἢ νὰ κάνεις θόρυβο καὶ κάθεσαι σὲ στάση εὐλαβείας. Δὲν εἶναι στάση εὐλαβείας τὸ σταυροπόδι.
Κοιτάζεις μπροστά σου, χωρὶς νὰ περιφέρεις τὸ βλέμμα σου στὸ μας μπαίνει ἢ βγαίνει καὶ ἀφοσιώνεσαι στὴ λατρεία καὶ στὴν ἀτομική σου προσευχή.
Πῶς πρέπει νὰ στεκόμαστε μέσα στὴν Ἐκκλησία;
Πολλοὶ χριστιανοί μας διερωτῶνται πότε πρέπει νὰ κάθονται καὶ πότε νὰ εἶναι ὄρθιοι στὴν ἐκκλησία καὶ ἔχουν δίκιο γιατί δὲν τοὺς ἔχει γίνει ἡ σχετικὴ λειτουργικὴ ἀγωγή. Καὶ ἔτσι εἶναι φυσικὸ νὰ κάθονται ὅταν δὲν πρέπει ἢ καὶ νὰ εἶναι ὄρθιοι ὅταν μποροῦν νὰ κάθονται.
Ἐπιγραμματικὰ θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι μποροῦμε νὰ καθόμαστε:
α) Στὰ «Εἰρηνικά». Ὅταν ὁ Ἱερέας ἢ ὁ Διάκονος ἐκφωνεῖ τὸ «Ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν...» μέχρι καὶ τὴ μικρὴ εἴσοδο, δηλ. τὴν ἔξοδο τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου ἀπὸ τὴν πλαϊνὴ θύρα τοῦ ἁγίου Βήματος.
Β) Στὸ «Δύναμις», στὸν Ἀπόστολο καὶ ἀμέσως μετὰ τὸ Εὐαγγέλιο. Δύναμις εἶναι ἡ ὥρα κατὰ τὴν ὁποία ὁ ψάλτης ψάλλει ἀργὰ τὸ «Ἅγιος ὁ Θεός ...». Καὶ λίγο μετά. Κατὰ τὴν ὥρα ποὺ ἀναγιγνώσκεται τὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα. Μετὰ τὸ εὐαγγέλιο ἐκφωνοῦνται τα «Ἐλέησον ἡμᾶς ὁ Θεός...» ὅπου καὶ πάλι ἐπιτρέπεται νὰ καθόμαστε.
Γ) Στὸ χερουβικὸ ὕμνο. «Χερουβικὸ» εἶναι ὁ ἀργὸς ἐκεῖνος ὕμνος, ποὺ λέγεται λίγο πρὶν γίνει ἡ μεγάλη εἴσοδος, πρὶν «βγοῦν τὰ ἅγια». Εἴμαστε ὅμως ὄρθιοι τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ Ἱερέας βγαίνει στὴν Ὡραία Πύλη γιὰ νὰ θυμιάσει τὶς εἰκόνες καὶ τὸν λαό.
Δ) Στὰ «Πληρωτικά». Εἶναι οἱ ἐκφωνήσεις ἐκεῖνες ποὺ λέγονται ἀμέσως μετὰ τὴ μεγάλη Εἴσοδο. «Πληρώσωμεν τὴν δέησιν ἡμῶν τῷ Κυρίω....» καὶ μέχρι τὸ σύμβολο τῆς πίστεως, τὸ «Πιστεύω ...», ποὺ καλὸ εἶναι νὰ τὸ ἀπαγγέλλουμε ὅλοι μαζὶ οἱ χριστιανοί.
Ε) Στὰ δεύτερα «Πληρωτικά». Εἶναι οἱ ἐκφωνήσεις ἐκεῖνες ποὺ λέγονται μετὰ ἀπὸ τὴν εὐλογία τοῦ λαοῦ ἀπὸ τὸν Ἱερέα «Καὶ ἔσται τὰ ἐλέη τοῦ μεγάλου Θεοῦ ...» μέχρι καὶ τὴν ἀπαγγελία τοῦ «Πάτερ ἡμῶν», ποὺ καὶ πάλι καλὸ εἶναι νὰ τὸ ἀπαγγέλλουμε ὅλοι μαζὶ οἱ χριστιανοί.
Στ) Μετὰ τὸ «Πρόσχωμεν τὰ ἅγια τοῖς ἁγίοις» καὶ μέχρι τὴ φράση «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης...».
Σὲ ὅλη τὴν ὑπόλοιπη ὥρα τῆς Θείας Λειτουργίας στεκόμεθα ὄρθιοι, μὲ εὐλάβεια μεγάλη.
-Ἡ Θεία Κοινωνία
Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας εἶναι ἐκεῖνο ποὺ ἀνακαινίζει τὴν ὕπαρξή μας, μᾶς ἁγιάζει καὶ μᾶς βοηθεῖ νὰ ζήσουμε λειτουργικὰ κατ’ ἐξοχὴν τὸ Σταυρικὸ Πάθος καὶ τὴ ζωηφόρο τοῦ Κυρίου μας Ἀνάσταση. Ὅταν κοινωνοῦμε λαμβάνουμε μέσα μας τὸ ἀληθινὸ Σῶμα καὶ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Διότι, ὅπως πιστεύει, διδάσκει καὶ ζεῖ ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος, μὲ τὴν κάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατὰ τὴν τέλεση τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, καθαγιάζονται σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ.
Τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Κυρίου μᾶς ἐξαλείφει τὶς ἁμαρτίες, καθαρίζει τὴ συνείδηση, αὐξάνει τὴν πίστη, θερμαίνει τὴν ἀγάπη, στερεώνει τὴν ἐλπίδα, στηρίζει μας ὀλιγοψύχους, χαροποιεῖ τοὺς θλιμμένους, ἀφυπνίζει καὶ κινητοποιεῖ τοὺς ἀμελεῖς, θεραπεύει τοὺς ἀσθενεῖς, «πλουτίζει» τοὺς φτωχούς, «χορταίνει» τοὺς πεινασμένους, «ντύνει» τοὺς γυμνούς, «ἀναπαύει» τοὺς κουρασμένους. Ἡ Θεία Κοινωνία μας κρατᾶ ἑνωμένους μὲ τὸν Χριστό: «ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ Ἂἷμα ἐν ἐμοὶ μένει κἀγὼ ἐν αὐτῷ».
Ὅμως, πῶς θὰ πλησιάσουμε τὸ Ἅγιο Ποτήριο; Τὸ πνευματικὸ αὐτὸ ἐρώτημα μᾶς βασανίζει ὅλους. Τὰ ἰερὰ κείμενα τῆς Πίστεώς μας ὁμιλοῦν ξεκάθαρα γιὰ τὴν πνευματικὴ προετοιμασία ποὺ ἀπαιτεῖται πρὶν κοινωνήσουμε, γιὰ τὴν εὐλάβεια καὶ τὸ φόβο Θεοῦ ποὺ πρέπει νὰ χαρακτηρίζουν τὸν προσερχόμενο πιστὸ καὶ τὴν εὐχαριστιακή μας στάση μετὰ τὴν θεία Μετάληψη.
Πρὶν ἀπὸ τὴ Θεία Κοινωνία
1. Ὁμολογοῦμε στὴν Λατρεία μας, ὅτι κανείς μας δὲν εἶναι ἄξιος, γιὰ νὰ προσέλθει στὴ Θεία Κοινωνία, ἀφοῦ ὅλοι μας φέρουμε τὸ μολυσμὸ τῆς ἁμαρτίας. Χρειάζεται γι’ αὐτὸ πνευματικὴ προετοιμασία. «Δοκιμαζέτω δὲ ἄνθρωπος ἑαυτὸν καὶ οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου ἐσθιέτω καὶ ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω», τονίζει χαρακτηριστικὰ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Καὶ συνεχίζει: Ἐκεῖνος ποὺ τρώγει καὶ πίνει ἀναξίως, «κρῖμα ἑαυτῷ ἐσθίει καὶ πίνει, μὴ διακρίνων τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου» (Α’ Κόρ. ἰα’, 28-30). Χρειάζεται, λοιπόν, αὐτοέλεγχος, βαθειὰ συναίσθηση τῆς ἀμαρτωλότητάς μας, συντριβή, ἀληθινὴ μετάνοια μὲ διάθεση ἐπιστροφῆς στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.
2. Στὴν προετοιμασία τοῦ χριστιανοῦ καθοριστικὸ ρόλο ἔχει τὸ πρόσωπο τοῦ Πνευματικοῦ Πατέρα. Ἐκεῖνος ἔχει τὴν εὐθύνη ὁλόκληρης τῆς πνευματικῆς πορείας τοῦ πιστοῦ καὶ ἄρα ἐκεῖνος ρυθμίζει καὶ τὴ συχνότητα τῆς προσέλευσής του στὸ Ποτήριο τῆς ζωῆς.
3. Ἡ ἐξομολόγηση εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση πρὶν μεταλάβουμε. Ἐκτὸς ἂν ὁ Πνευματικὸς ὁρίσει ἀλλιῶς. Τὸ Μυστήριο τῆς Μετανοίας καὶ Ἐξομολογήσεως εἶναι τὸ μόνο ποὺ μᾶς καθαρίζει ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ μᾶς προετοιμάζει νὰ δεχθοῦμε τὸν ἴδιο μας Κύριο.
4. Πρὶν κοινωνήσουμε, ἐπιδιώκουμε νὰ συγχωρηθοῦμε τοὐλάχιστον μὲ τὰ μέλη τῆς οἰκογενείας μας καὶ μὲ τοὺς συγγενεῖς μας. Ἡ Θεία Κοινωνία εἶναι Μυστήριο ἀγάπης καὶ ἑνότητας τῶν πιστῶν ἐν Χριστῷ.
5. Ἡ νηστεία τῶν τροφῶν καὶ ἡ «κατὰ τὸ δυνατὸν» ἐγκράτεια εἶναι ἀναγκαία καὶ τὰ κανονίζει προσωπικὰ γιὰ κάθε πιστὸ μόνον ὁ πνευματικός, ἀνάλογα μὲ τὴν ἡλικία καὶ τὴν κατάσταση τῆς ὑγείας τοῦ καθενός.
6. Ἄποβραδὺς διαβάζουμε τὴν Ἀκολουθία τῆς Μεταλήψεως στὸ σπίτι μας ἢ κάποια περικοπὴ ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφή. Κοιμόμαστε ἐπίσης νὼρὶς καὶ ξυπνᾶμε πρώῒ, γιὰ νὰ μεταβοῦμε στὸ Μαςὸ, ποὺ θὰ λειτουργηθοῦμε καὶ θὰ κοινωνήσουμε. Ὅσο πιὸ πρὼῒ προσέλθουμε στὴ θεία λατρεία, τόσο καλύτερα θὰ βιώσουμε προσωπικὰ τὸ σωτηριῶδες Μυστήριο.
Τὴν ὥρα τῆς Θείας Κοινωνίας
1. Ὅταν εἶναι νὰ κοινωνήσουμε ἢ ἔστω νὰ πάρουμε ἀντίδωρο, δὲν παίρνουμε πὸτὲ πρωινὸ στὸ σπίτι μας πρίν, οὔτε πίνουμε ροφήματα.
2. Τὸ ντύσιμό μας καὶ ἡ φροντίδα τοῦ προσώπου μας ἂς εἶναι προσεκτική, τοὐλάχιστον ἐκείνη τὴν ἡμέρα, ὥστε νὰ μὴν σκανδαλίσουμε κανέναν μέσα στὸ Ναό.
3. Κατὰ τὴ στὶγμὴ τῆς ἐκφωνήσεως ἀπὸ την Ἱερέα: «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε», μὴ βιαστοῦμε νὰ σπεύσουμε νὰ κοινωνήσουμε. Εἶναι κὰλὴ ἡ συνήθεια νὰ δίνουμε προβάδισμα στὰ παιδιά, στοὺς ἐφήβους καὶ στοὺς γέροντες. Ἡ ἀταξία εἶναι δεῖγμα περιφρόνησης τῶν Ἁγίων Μυστηρίων. Ἂς ἔχουμε πάντα κατὰ νοῦ, ὅτι δὲν μεταλαμβάνουμε ἁπλᾶ, ἀλλὰ μὲ τὴ θεία Κοινωνία ἑνώνεται ὁ καθένας μας μὲ τὸν Ἴδιο τὸν Κύριο καὶ ταυτόχρονα οἱ πιστοὶ ἑνώνονται καὶ μεταξύ μας σὲ ἕνα σῶμα πνευματικό. Ἐκείνη τὴν ὥρα δὲν βρισκόμαστε στὴ γῆ, ἀλλὰ στὸν οὐρανό, ὅπου δὲν χωροῦν θόρυβοι, ἀταξία καὶ βιασύνες, ὅπως χαρακτηριστικὰ τονίζει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος.
4. Ἀναμένοντας μὲ φόβο καὶ καθαρὴ συνείδηση τὴ σειρά μας νὰ μεταλάβουμε, χωρὶς νὰ ποδοπατοῦμε καὶ νὰ σπρώχνουμε, ἂς θυμηθοῦμε τὸ γεγονὸς τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου καὶ ἂς ψελλίσουμε τὸ τροπάριο: «Τοῦ Δείπνου σοῦ τοῦ μυστικοῦ σήμερον, Υἱὲ Θεοῦ, κοινωνὸν μὲ παράλαβε· οὐ μὴ γὰρ τοῖς ἐχθροῖς σοῦ τὸ μυστήριον εἴπω· οὐ φίλημά σοι δώσω, καθάπερ ὁ Ἰοὔδας· ἀλλ᾿ ὡς ὁ Λὴστὴς ὁμολογῶ σοι· Μνήσθητί μου, Κύριε, ἐν τῇ βασιλεῖᾳ σου».
5. Τὴν ἱερὴ ἐκείνη στιγμὴ τῆς Θείας Μεταλήψεως κρατᾶμε μὲ τὰ δύο χέρια μας τὸ μάκτρο (κόκκινο μαντήλι) κάτω ἀπὸ τὸ πηγούνι μας, κοιτάζουμε ψηλά, δὲν σκύβουμε τὸ κεφάλι, καὶ λέμε μεγαλοφώνως τὸ ὄνομά μας, ἔστω κι ἂν τὸ γνωρίζει ἤδη ὁ Ἱερέας.
Μετὰ τὴ Θεία Κοινωνία
1. Μετὰ τὴ Θεία Κοινωνία δὲν φεύγουμε τρέχοντας ἀπὸ τὸ Ναό. Ἐπιστρέφουμε μὲ εὐλάβεια στὴ θέση μας καὶ περιμένουμε νὰ τελειώσει ἡ Θεία Λειτουργία, ὥστε νὰ βιώσουμε καλύτερα τὸ Μυστήριο τῆς Ζωῆς στὸ ὁποῖο προσήλθαμε. Θὰ βοηθηθοῦμε πὸλὺ καὶ θὰ νιώσουμε ἀνέκφραστη ἐσωτερικὴ εὐφροσύνη ἂν στὸ σπίτι μας, μετὰ τὴν ἐπιστροφή μας, διαβάσουμε ἀπὸ τὴν Ἀκολουθία τῆς Μεταλήψεως, τὰ «μετὰ τὴν Θεία Κοινωνία».
2. Ἐὰν χρειάζεται προετοιμασία γιὰ νὰ προσέλθουμε στὴν θεία Κοινωνία, χρειάζεται ἀνάλογη ἐπαγρύπνηση καὶ πνευματικὴ φροντίδα καὶ μετὰ τὴ θεία Λειτουργία, γιὰ νὰ μὴν φανοῦμε ἀνάξιοι τῆς δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος λέει: «ἄκουσες στὸ Ναὸ ὕμνους ἱερούς, ἀπόλαυσες τὴ βασιλικὴ Τράπεζα, γέμισες ἀπὸ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, συνέψαλες μὲ τὰ Σεραφείμ, ἔγινες κοινωνὸς τῶν οὐρανίων Δυνάμεων. Λοιπόν, μὴν πετάξεις τόση χαρά, μὴν διασκορπίσεις τὸν θησαυρό. Ἂς εἶναι τὰ ἔργα μας μετὰ τὴ θεία Κοινωνία ἀντάξια τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ». Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ θὰ ἔχουμε πάντα ἔνοικο μέσα μας τὸν Χριστό.